In VerDuS SURF werken nationale en internationale consortia van wetenschappelijk onderzoekers en praktijkpartijen in stedelijke regio’s samen werken aan kennis op de raakvlakken van ruimte, wonen, bereikbaarheid, economie en bestuur. Het programma bouwt voort op de VerDuS-programma’s Kennis voor Krachtige Steden, Duurzame Bereikbaarheid van de Randstad en Urban Regions in the Delta. In VerDuS SURF staat kennisontwikkeling in cocreatie met beleid en praktijk centraal. Het programma zal nieuwe kennis en handelingsperspectief opleveren voor Nederlandse stedelijke regio’s. Een schrijfgroep van wetenschappers heeft de inhoudelijke structuur en focus van het programma uitgewerkt, waarna in twee zogenaamde ‘carrefour-bijeenkomsten’ met experts vanuit beleid, planbureaus en maatschappelijke organisaties en met diverse onderzoekers over de maatschappelijke uitdagingen voor stedelijke regio’s is gediscussieerd. Zie hiervoor de Programmastudie VerDuS SURF (Nederlands | English). Binnen VerDuS SURF worden zowel Nederlandse praktijkprojecten ontwikkeld en uitgevoerd als projecten die zijn ingebed in JPI Urban Europe. Dit laatste draagt bij aan een sterkere positie van de Nederlandse kennisinfrastructuur in Europees onderzoek.

De volgende personen vormen de programmacommissie VerDuS SURF:

• drs. Hans Tijl (voorzitter), Provincie Flevoland
• dr. Erik Schmieman, Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat
• drs. Pallas Agterberg, Alliander
• prof. dr. Edwin Buitelaar, Planbureau voor de Leefomgeving
• dr. Marianne Linde, Gemeente Tilburg
• drs. Koen Haer, Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
• prof. dr. Frank van Oort, Erasmus Universiteit Rotterdam / Universiteit Utrecht
• dr. Cees-Jan Pen, Fontys Hogescholen
• drs. Karen de Ruijter, Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat
• prof. dr. Veronique Schutjens, Universiteit Utrecht
• prof. dr. ing. Geert Teisman, Erasmus Universiteit Rotterdam
• prof. dr. Bert van Wee, Technische Universiteit Delft

Op 16 december 2015 zijn vijf grote VerDuS SURF-projecten toegekend met elk een omvang van 1,8 tot 2,5 miljoen euro inclusief de cofinanciering van deelnemende praktijkpartijen.

• R-LINK – over gebiedsontwikkeling via kleinschalige initiatieven
• SCRIPTS – over het openbaar vervoer van de toekomst en Mobility as a Service
• Smart Cycling Futures – over slimme fietsinnovaties voor leefbare stedelijke regio’s
• STAD – over impact op ruimte en mobiliteit van zelfrijdende voertuigen
• U-SMILE – over slimme prikkels in stedelijk verkeer

In december 2015 zijn in het kader van de call ‘ERA-NET COFUND Smart Cities and Communities’ (ENSCC) in totaal zeventien projecten toegekend, waarvan dertien met Nederlandse inbreng. Deze dertien maken onderdeel uit van VerDuS SURF. Het betreft de onderstaande projecten met elk een omvang van tussen de 209.000,- en 250.000,- euro.

• BREATHE – Building Resilient Economic Agglomerations on Transportation and Health Effects: Urban form, location choice and transport solutions for low-carbon cities
• CIVIC – Construction In Vicinities: Innovative Co-creation
• CODALoop – Community Data-Loops for energy-efficient urban lifestyles
• DESENT – Smart decision support system for urban energy and transportation
• IP-SUNTAN – Innovative Policies for Sustainable Urban Transportation
• Me2 – Integrated smart city mobility and energy platform: me2 (website)
• PARENT – PARticipatory platform for sustainable ENergy managemenT
• SCITHOS – Implementing low carbon social urban tourism solutions and creating citizen empowerment through Smart City Hospitality
• SmarterLabs – Improving Anticipation and Social Inclusion in Living Labs for Smart City Governance
• SmartGov – Advanced decision support for Smart Governance
• Smart Urban Isle – Smart bioclimatic low-carbon urban areas as innovative energy isles in the sustainable city
• SPACERGY – Space-Energy patterns for smart energy infrastructures, community reciprocities & related governance
• TRANS-FORM – Smart Transfers through Unravelling Urban Form and Travel Flow Dynamics

In december 2016 zijn er in het kader van de call ‘ERA-NET Cofund Smart Urban Futures’ (ENSUF) in totaal vijftien projecten toegekend, waarvan zeven met Nederlandse inbreng. Ook deze zeven maken onderdeel uit van VerDuS SURF. Het betreft de onderstaande projecten met elk een omvang van tussen de 200.000,- en 300.000,- euro.

• 3S RECIPE – slimme oplossingen voor krimpregio’s (Smart Shrinkage Solutions)
• BRIGHT FUTURE – innovatieve lokale ontwikkelingsstrategieën voor de toekomst van (post)industriële (kleinere) Europese steden
• Cities of Making – over het terugbrengen van de maakindustrie naar de stad
• FloodCitiSense – een ‘early warning’-dienst voor wateroverlast in steden voor en door burgers en autoriteiten
• FLOODLABEL – over overstromingslabels voor gebouwen
• SMART-U-GREEN – over conflicterende perspectieven bij transformaties tussen stad en groene omgeving
• SmartUrbI – over sleutelfiguren in buurten

in januari 2018 zijn in het kader van de call SUGI/Food-Water-Energy Nexus (SUGI) in totaal 15 projecten toegekend. Zeven hiervan hebben een Nederlandse partner. De projecten hebben een looptijd van drie jaar.

• CITYFOOD: Smart integrated multitrophic city food production systems
• CRUNCH: Climate Resilient Urban Nexus Choices
• ENLARGE: ENabling LARGE-scale integration of technology hubs to enhance community resiliency via DDS in various urban FWE nexuses
• GLOCULL: Globally and LOCally-sustainable food-water-energy innovation in Urban Living Labs
• M-NEX: The Moveable NEXUS: Design-led urban food, water and energy management innovation in new boundary conditions of change
• Urbanising in Place: Building the food water energy nexus from below
• WASTE FEW ULL: Waste Food-Energy-Water Urban Living Lab – Mapping and Reducing Waste in the Food-Energy-Water Nexus

In het kader van het financieringsinstrument VerDuS SURF Pop Up zijn er verschillende projecten toegekend:

Call 2016

• City branding in polycentrische regio’s
• Smart Urban Lab-kit for Learning in a Network (SMULLN)
• Kansen voor stedelijke verdichting

Eerste call 2017

• Samen wonen samen onderzoeken; Coöperatief wonen in Nederland verder brengen met Europese ervaringen
• Ontwikkeling en evaluatie van een tool voor multi-stakeholder business modellen: het Collaborative Business Canvas
• Grond voor wonen: van aan de grond zitten tot uit de grond stampen
• Duurzame burgerinitiatieven en democratische legitimatie: nieuwe verhoudingen tussen burgers en overheid. Een regionaal leer- en onderzoeksconsortium

Tweede call 2017

• Evaluatie en opschaling van Mobility as a Service Experimenten
• Circulair Potentieel: Koppelkansen Water en Energie in de Metropoolregio Amsterdam
• ‘Homies‘ (wijkgerichte op media gebaseerde identiteiten met empowermentstrategieën)
• Opschaling van snelfietsroutes voor een duurzame, filevrije mobiliteit

Call 2018

• Urban conflicts and research by design: Practical wisdom for sustainable cities (UP-WISE)
• Tek4Labs – The Experiment Kit for City Labs
• Future spatial patterns of in-store and online grocery shopping: impacts on mobility, social cohesion and real estate
• Taxitellingen met beeldherkenningscamera’s in Amsterdam
• Instruments for sustainable urban riverfronts (I surf)
• User Satisfaction in Smart Environments: The Case “Stadhuistoren” Smart Office Building of Municipality of Eindhoven
• De MaaS-ladder – hoe voorbereid is uw stad voor MaaS?

Eerste call 2019

• Slimme mobiliteit voor beleidsmakers
• Het adaptieve vermogen van stedelijke intermediairs
• Opening van een hub voor deelvervoer en veranderingen in reisgedrag
• Ruimte voor werken
• Het Algoritmisch Atelier: Publieke Waarden in Mobiliteitshubs
• Het nieuwe normaal: een interactieve routekaart voor het mainstreamen van stedelijke klimaatadaptatie

Tweede call 2019

• MaaS-TRAINER: Mobility-as-a-Service from a societal perspective. TRade-offs with Alternative INvEstment pRojects (MaaS-TRAINER)
• Ruimte voor beleving: onderzoek naar de beleving van stedelijke parken op basis van gebruikersvoorkeuren
• Ruimtelijk ontwerpers als grenswerkers in transformaties naar een duurzame leefomgeving: buitenlandse casussen als spiegel voor een nieuwe Nederlandse ruimtelijke ordeningspraktijk
• MOBIMON: MOBiliteit en InclusieMONitor
• Degrowth Daily: Newspaper for the Degrowing City
• A tool for co-designing healthy environments for older citizens in Emerging Smart Neighborhoods
• EVA: Electrical Vehicle Charging Infrastructure for the Amsterdam Metropolitan Area

VerDuS SURF op koers en richting oogstfase

Het programma VerDuS SURF was in het najaar van 2018 halverwege zijn looptijd. In de afgelopen periode vond een mid term-review plaats om te bepalen of het programma op koers ligt en welke aanpassingen denkbaar zijn om in de resterende looptijd de doelstellingen te behalen. Gebleken is dat VerDuS SURF zich als geheel veelbelovend ontwikkelt, dat de ruimtelijke aspecten explicieter aandacht verdienen en dat Platform31 een sterkere rol in de kennisdisseminatie kan spelen.

De mid term-review startte met een zelfreflectie door het VerDuS-bureau en de Programmacommissie SURF. Deze werd met achterliggende documenten ter hand gesteld aan een evaluatiecommissie die bestond uit drie onafhankelijke deskundigen uit wetenschap, beleid en praktijk. Daarnaast bogen de vijf grote nationale SURF-projecten zich via een intervisietraject over de kenniscocreatie binnen hun project met een doorkijkje naar de werkwijze binnen SURF in het algemeen.

Waardering
De onafhankelijke evaluatiecommissie is van oordeel dat het programma als geheel goed op koers ligt. Ze waardeert de flexibiliteit in de uitvoering van de projecten, zoals de manier waarop er wordt omgegaan met knelpunten en met inhoudelijke vraagstukken die tussentijds opkomen. De evaluatiecommissie geeft ook aan onder de indruk te zijn van de gekozen doelstelling van het programma: het verbinden van onderzoek, praktijk en beleid. De variatie van grote langlopende projecten en kleine kortlopende projecten biedt gelegenheid voor financiering van verschillende typen vraagstukken en projectvormen.

Wel constateert de evaluatiecommissie dat de administratieve lasten voor deelnemende partijen hoog zijn. Ook blijkt de kenniscocreatie – wetenschappelijk onderzoek met praktijkpartijen in bijvoorbeeld living labs – niet altijd even gemakkelijk. De evaluatiecommissie is positief over de strategieën die zijn gevonden om hier tijdens de looptijd van de projecten mee om te gaan om het onderzoek alsnog doorgang te laten vinden.

Ruimtelijke aspecten
Wat betreft de inhoudelijke focus constateert de commissie dat vier van de vijf grote nationale projecten over mobiliteit en bereikbaarheid gaan. Het thema ruimte, dat binnen VerDuS SURF ook centraal staat als maatschappelijke opgave, is hierbij nog onvoldoende expliciet aan bod gekomen. Wel liggen er genoeg kansen om de ruimtelijke aspecten in de resterende looptijd sterker naar de voorgrond te brengen.

Ook adviseert de evaluatiecommissie om de grote nationale en middelgrote internationale VerDuS SURF-projecten onderling van elkaar te laten leren, bijvoorbeeld waar het gaat om kennisdisseminatie. Nu de oogstfase aanbreekt, wordt inzet op kennisdisseminatie des te belangrijker. De evaluatiecommissie vindt de eerste resultaten veelbelovend wat dat betreft. Aangemoedigd wordt dat Platform31 een sterkere rol gaat spelen in de kennisdisseminatie naar praktijkpartijen.

Uitwerking aanbevelingen
De Raad van Toezicht VerDuS, de VerDuS-directie en de Programmacommissie SURF nemen de aanbevelingen van de evaluatiecommissie, waaronder suggesties uit de zelfreflectie, graag ter harte. Deze worden op korte termijn uitgevoerd of ingezet.

Download hier het volledige evaluatierapport (PDF).

Esther van der Wel, secretaris VerDuS SURF, e.vanderwel@nwo.nl