R-LINK | over bottom-up initiatieven

In de stedelijke ontwikkelingspraktijk is momenteel veel aandacht voor zelforganiserende bottom-up initiatieven als de nieuwe wijze om tot een meer duurzame, bereikbare, inclusieve en gezonde stedelijke samenleving te komen. De huidige planprocessen, wet- en regelgeving en handelingsperspectieven botsen, wat leidt tot de bovenstaande conflicten en druk op de stedelijke ruimte. Wat vroeger een praktijkproces van een paar bekende actoren (overheden en ontwikkelaars) was, is nu een breed proces met meer actoren en andere spelregels. Deze complexe en dynamische interacties hebben geleid tot een zoektocht van actoren naar nieuwe rollen. Dit speelt zich zowel lokaal als landelijk af in Nederland en in het buitenland.

R-LINK keek kritisch naar deze botsingen en het mogelijk maken van deze – soms experimentele en tijdelijke – initiatieven als motor voor stedelijke ontwikkelingen. Deze incrementele ontwikkelingen – in het onderzoek Community-Linked Incremental Urban Developments (CLIUDs) genoemd – staan soms op gespannen voet met waarden zoals welvaart van bepaalde doelgroepen, rechtszekerheid, veiligheid van openbare ruimte en infrastructuur, integraliteit van plannen en beleid, en beheer. De initiatieven hebben nu last van de veranderende marktomstandigheden, omdat het aantal belangstellenden voor aanvankelijk “overschietende” locaties weer stijgt.

Bottom-up initiatieven concurreren met de markt in gebieden met een aantrekkende woningmarkt. R-LINK is daarmee ook een onderzoek naar de intrinsieke waarde, die door overheden en marktpartijen aan incrementele ontwikkelingen en bewonersinitiatieven wordt toegekend, en naar belemmerende en ondersteunende regelgeving en procesarchitectuur.

Zoeken naar een nieuwe rol
R-LINK is geïnspireerd door de hoeveelheid CLIUDs in de praktijk en het gebrek aan kritisch en systematisch onderzoek naar het ontstaan, beheren en implementeren van de CLIUDs. R-LINK zet vraagtekens bij de vraag of via deze aanpak op lange termijn stedelijke ambities gediend worden. R-LINK vraagt dus “Hoe kunnen strategische stedelijke ambities en maatschappelijke uitdagingen gerealiseerd worden terwijl tegelijkertijd wordt ingezet op community-linked incrementele stedelijke ontwikkeling via nieuwe allianties tussen burgers, marktpartijen en overheden?”

De verschillende deelonderzoeken richten zich op verschillende vragen.

• Deelproject 1 richtte zich op de vragen wat CLIUDs zijn; hoe dit soort bottom-up initiatieven goed te duiden zijn om daarop in te kunnen zetten in beleid.
• In deelproject 2 bekeken we hoe bottom-up initiatieven te verbinden zijn aan strategische planning.
• De kern van deelproject 3 was de vraag hoe aan hun belangen recht wordt gedaan in de afspraken die worden gemaakt over de (her-)ontwikkeling van een gebied.
• In deelproject 4 werd gekeken naar de rol van individuelen en groepen in CLIUDs met het doel om inzicht te bieden over welke rollen (en combinaties) in welke fase van een CLIUD aanwezig moeten zijn.
• Deelproject 5 richtte zich op hoe CLIUDS kunnen worden geactiveerd en gestimuleerd. Daarnaast worden in dit deelproject alle onderzoeksresultaten samengevoegd en geïntegreerd en wordt er zorg gedragen voor verdere valorisatie en disseminatie hiervan.
• In deelproject 6 stond centraal hoe businessmodellen bruikbaar gemaakt kunnen worden in een ruimtelijke context en multi-actor context en hoe zij zouden kunnen bijdragen aan het vergroten van legitimiteit van het planning- en besluitvormingsproces.

Op de website van R-LINK staat een actueel overzicht van alle nieuwsbrieven en andere publicaties.

Kijk voor de wetenschappelijke publicaties op Research Gate.

Op de website van NWO staan bovendien apart de publicaties vermeld die de Hogeschool van Amsterdam heeft uitgebracht.

Begin 2020 verscheen er een themannumer van Rooilijn over participatie van de hand van R-LINK-onderzoekers (PDF).

Kijk hier alle gehouden sessies terug:

• R-LINK ONLINE #1 Waarom zou je überhaupt participeren? (1 april 2021)
  
• R-LINK Online #2 Kan je met burgers een contract afsluiten? (8 april 2021)
• R-LINK Online #3 What are the 10 norms of participation? (16 april 2021)
• R-LINK ONLINE #4 How do we learn what from whom in planning? (22 april 2021)
• R-LINK ONLINE #5 Ervaar Oosterwold! (29 april 2021)
• R-LINK ONLINE #6 Open stad: belofte of mythe? (20 mei 2021)
• R-LINK ONLINE #7 Participatie in de gebiedsontwikkeling: de conclusies (27 mei 2021)

Hogeschool van Amsterdam ontwikkelde het Omgevingscanvas als hulpmiddel voor ambtenaren, ondernemers en burgers bij het maken, verrijken en verantwoorden van ruimtelijke plannen die in co-creatie worden gemaakt. Daarnaast vergeleken we veertien voorbeelden van gebiedsontwikkeling – van zeer kleinschalige parkjes om de hoek tot grote gebiedsontwikkelingen als Almere Oosterwold en Buiksloterham – en destilleerden daaruit spelregels voor geslaagde stapsgewijze ontwikkeling in co-creatie tussen burgers, ondernemers en de overheid. Ook deden we met studenten Bestuurskunde verkennend onderzoek naar hoe burgers in 11 gemeenten betrokken willen worden bij het opstellen van de Omgevingsvisie. In een Top-Up project volgend op het R-LINK onderzoek, ontwikkelde HvA het online spel Participatie voor de energietransitie waarmee studenten kunnen ervaren wat participatie in de energietransitie inhoudt en welke uitdagingen er bij komen kijken.

Benieuwd naar spelregels en handreikingen voor stapsgewijze ruimtelijke ontwikkeling in co-creatie met burgers en ondernemers? Zie dan de publicatie Open Stad die werd geschreven op basis van lessen en ervaringen uit het volledige R-LINK consortium. Lees ook het R-LINK-themanummer van Rooilijn waarin veel van de uitgevoerde deelonderzoeken zijn samengevat.