Op maandag 1 april 2019 – geen grap! – kwamen in Utrecht onderzoekers bij elkaar van zowel lopende en net afgeronde projecten als de kersverse die eind 2018 zijn gehonoreerd. Er werden vooral veel inzichten en nieuwe kennisvragen rond ruimtelijke vraagstukken en bottom up-initiatieven van burgers uitgewisseld.
Pieter Hooijmeijer, hoogleraar aan de UU en wetenschappelijk directeur VerDuS, opende de bijeenkomst (PDF). ‘VerDuS SURF kenmerkt zich door het co-creatieve karakter. Kennisinstellingen als universiteiten en hogescholen werken samen met overheden, NGO’s, bedrijven en andere relevante partijen uit de stedelijke praktijk. Dat is ook weer zo bij de zeven nieuwe projecten die zichzelf vandaag zullen presenteren.’ Maar allereerst was het woord aan een drietal projecten in de afrondende fase.
Woningcoöperaties nog beter ondersteunen
Stephanie Zeulvoet (PDF) lichtte de resultaten van het project Samen Wonen Samen Onderzoeken toe. ‘Ons project draaide om nieuw opkomende collectieve woonvormen, waarin bewoners samen veel verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen woonsituatie en de directe omgeving van hun woningen. Het ging ons daarbij zowel om manieren waarop bewoners zichzelf kunnen organiseren als om manieren waarop woningcorporaties deze groepen goed kunnen ondersteunen, in lijn met hun eigen doelstellingen. We hadden twee cases in Amsterdam. Hier is gebleken dat de samenwerking tussen woongroepen en woningcorporaties nog zou kunnen winnen aan intensieve communicatie, transparantie het werken op basis van vertrouwen.’ In de discussie met de zaal kwam onder meer aan bod dat woningcoöperaties vaak in lijn zijn met corporatiedoelstellingen, bijvoorbeeld omdat de groepen een positief effect op de buurt hebben. Corporaties kunnen hen ondersteunen met expertise en geld. Coöperaties ondersteunen ook elkaar via netwerken. De twee casus-groepen bleken zeker gebaat te zijn bij de academische aandacht en reflectie die het onderzoeksproject bood.
Burgerinitiatieven helpen meerdere groepen te bereiken
Maria van der Harst (Universiteit voor Humanistiek) presenteerde de resultaten van het project Citizens’ initiatives: questions around continuity and democratic anchorage (PDF). ‘Burgerinitiatieven dragen diverse beloften in zich, al we het debat eromheen analyseren: dat ze voor innovatie zorgen, voor versnelling, voor gelijkheid en voor solidariteit. Wij hebben gekeken in hoeverre dit in de praktijk ook klopt voor een aantal van deze initiatieven in verschillende Noord-Brabantse gemeenten. We hebben gezien dat zowel voor de continuïteit als voor de legitimatie van deze initiatieven er bevorderende en belemmerende factoren zijn. Een van aanbevelingen aan gemeenten is dat initiatieven ondersteund moeten worden in het bereiken van verschillende soorten burgers. Dat de initiatieven vaak slechts door enkele mensen gedragen worden, en dat andere groepen moeilijk worden bereikt, blijft een lastig punt. Het is van belang dat er in de initiatieven verschillende stemmen worden gehoord.’
Realistische en in balans gebrachte doelstellingen rond woningbouw
Ymkje de Boer presenteerde de uitkomsten van het project Grond voor Wonen van de Wageningen Universiteit (PDF). Nederlandse gemeenten staan voor de forse opgave om de komende jaren veel nieuwbouwwoningen te bouwen. De woningmarkt staat onder druk omdat er door de economische crisis een achterstand in de productie is ontstaan. Veel gemeenten willen de woningbouwproductie versnellen maar streven tegelijkertijd ook andere doelstellingen na, zoals duurzaamheidsambities of het realiseren van woningbouw op binnenstedelijke locaties. Gemeenten, zoals de twee casussteden Den Bosch en Zwolle, gaan hier verschillend mee om, maar willen in alle gevallen graag regie voeren. ‘Het versnellen van de woningbouwproductie blijkt niet zo realistisch. De ambitie tot versnelling wordt weliswaar breed uitgesproken en gedeeld door veel publieke partijen, maar de bereidheid om versnelling voorrang te geven boven andere doelstellingen op projectniveau lijkt laag. Het gemeentelijk grondbedrijf vervult de rol om ‘realiteit’ te brengen in de haalbaarheid van ruimtelijke plannen en politieke ambities en tegengas te geven aan door opportunisme ingegeven wensen en eisen, door de nadruk te leggen op de lange termijneffecten van woningbouw. Deze uitdaging geldt zowel richting de politieke omgeving (politiek opportunisme) als richting marktpartijen (financieel opportunisme).’
Gids voor multistakeholder businessmodellen
De vertegenwoordiger van ‘Ontwikkeling en evaluatie van een tool voor multi-stakeholder business modellen: het Collaborative Business Canvas’ was helaas ziek. Wel heeft dit project inmiddels een gids opgeleverd.
