Nederland heeft de ambitie om in 2050 volledig circulair te zijn. Dit vraagt om een integrale aanpak waarbij circulariteit veel meer is dan recyclen alleen. Het creëren van circulaire water-voedsel-energiestromen, kan een belangrijke bijdrage leveren aan zo’n integrale benadering. Rachel Greer van de Erasmus Universiteit Rotterdam onderzoekt hoe afval weer als grondstof kan dienen. Platform31 spreekt met haar over hoe circulaire praktijken in het denken en handelen van mensen en organisaties kunnen worden opgenomen, waarbij ze zich specifiek richt op circulaire catering in Rotterdam.
Wat staat centraal in het project?
Het onderzoeksproject staat in het teken van de transitie naar een circulaire economie waarbij we ons in het bijzonder richten op het terugdringen van afval. Waar ontstaat er afval in de cycli van voedsel, energie en water en hoe kan afval zelf als grondstof dienen? Het draait hierbij om het tegengaan van voedsel- en energieverspilling en een duurzaam gebruik van water. In het onderzoek richten we ons vooral op het bestuurlijk-organistische aspect: hoe kunnen we de transitie naar een circulaire economie verder brengen in organisaties en welke rol spelen verschillende type actoren hierbinnen?
Kun je iets vertellen over jullie Urban Living Lab?
We doen onderzoek in Blue City; een circulaire hub in de gemeente Rotterdam in een voormalig zwembad. Het lab functioneert als een platform waar ondernemers hun reststromen aan elkaar koppelen. Eén van de bekendste voorbeelden van Blue City is een ondernemer die champignons kweekt op koffiedik. Een ander bedrijf bakt koekjes van de hopresten die overblijven na het brouwen van bier. Deze bierbrouwer maakt gebruik van zelf opgevangen regenwater in plaats van drinkwater. Op deze manier creëren de ondernemers een circulair systeem waarbij er zo min mogelijk afval wordt geproduceerd.
Wat onderzoeken jullie precies?
Voor Blue City brengen we samen met de ongeveer 35 betrokken ondernemers de afvalstromen in kaart. Wat gebruiken zij qua voedsel, water en energie en wat produceren zij? De Noorse partners van ons onderzoeksproject hangen vervolgens een prijskaartje aan de gekwantificeerde stromen. Op deze manier maken we inzichtelijk hoeveel geld er bespaard kan worden door afval weer om te zetten in een bruikbare grondstof en verrijken we de bestaande kennis met nieuwe inzichten in de meerwaarde van afvalreductie. Vanuit Rotterdam doen we voornamelijk onderzoek naar het bestuurlijk-organisatorische aspect van de nexus: wat is er nodig bij bedrijven en andere organisaties om circulaire activiteiten gangbaar te maken? Hierbij richten we ons op een specifiek onderdeel of niche van de circulaire economie; namelijk circulaire catering.
Kun je hier iets meer over vertellen?
We hebben contact met verschillende grote bedrijven en instanties, zoals bijvoorbeeld Rijkswaterstaat, die hun catering graag circulair willen inrichten. Ook zijn we in gesprek met Sodexo, een internationale cateraar, die open staat voor samenwerking met de circulaire ondernemers van Blue City. Binnen deze context verkennen we hoe ondernemers en andere stakeholders het beste met elkaar verbonden kunnen worden. Zo richten we ons op de drijvers en barrières van de verschillende actoren om al dan niet meer circulair te gaan werken. De belangrijkste drijvers om dit te doen zijn persoonlijke relaties tussen actoren die open staan voor co-creatie en experimenten. De twee belangrijkste barrières hebben te maken met de houding van het management en de wet- en regelgeving.
Hoe onderzoek je het samenspel van de stakeholders precies?
We nemen interviews af met de belangrijkste stakeholders. Deze selecteren we op basis van een stakeholder-analyse. De volgende stap is om transitie arena’s te organiseren met alle relevante partijen. In deze arena’s willen we samen met actoren kijken hoe circulaire praktijken het beste in organisaties en bedrijfsprocessen kunnen worden opgenomen. Hierbij maken we onderscheid tussen ‘niche’ actoren (bijvoorbeeld de innovatieve circulaire ondernemers van Blue City) en ‘regime’ actoren (gevestigde partijen zoals overheden die ‘vastzitten’ in systemen). We onderzoeken vanuit welke rollen deze actoren handelen en op welke manier je ze bij elkaar kan brengen om samen te werken aan circulaire praktijken. Deze inzichten heb ik verwerkt in een “circulaire beslisboom”.
Wat houdt een circulaire beslisboom in?
Mijn circulaire beslisboom is een besluitvormingsinstrument waarmee actoren circulariteit in hun afwegingen mee kunnen nemen. De komende tijd wil ik de beslisboom testen met verschillende actoren waaronder beleidsmakers, organisatiemanagers van bedrijven, en betrokkenen bij eco-clusters. In feite iedereen die de ambitie heeft om zo min mogelijk middelen te gebruiken. Herkennen de actoren zich in de afwegingen die er gemaakt moeten worden? Welke vragen missen ze nog? Hebben ze voldoende inzicht in de trade-offs van hun beslissingen? Welke kennis en data missen ze nog? En hoe kan een beslisboom optimaal ingezet worden door de betrokken partijen? De complexiteit van het vraagstuk is enorm. De beslisboom is daarom een waardevol instrument om op een systematische manier prioriteit te geven aan circulaire oplossingen.
Wat zou jij beleidsmakers mee willen geven?
Om de ambitie van Nederland om volledig circulair te zijn in 2050 te kunnen realiseren is een snelle transitie vereist waarbij we niet alleen moeten kijken naar hergebruik van materialen. Als je kijkt naar de impact op materiaal-, energie- en waterstromen, dan zie je dat ook bij hergebruik nog veel water en energie verspild worden. We moeten dus vooral veel minder materialen en grondstoffen gaan gebruiken. De inzichten die we opdoen binnen circulaire catering kunnen ook vertaald worden naar andere sectoren binnen de circulaire economie. We hopen een aantal algemene lessen te kunnen trekken over hoe je partijen bij elkaar kan brengen die noodzakelijk zijn om de transitie naar een circulaire economie te versnellen. Met de circulaire beslisboom wil ik de mogelijkheden van verschillende circulaire oplossingen in kaart brengen. Op deze manier kunnen zowel overheden als het bedrijfsleven meer afgewogen beslissingen nemen, want alleen door dit vraagstuk gezamenlijk op te pakken maken we een kans om de hoge ambities te verwezenlijken.
Meer informatie
WASTE FEW ULL maakt onderdeel uit van de call Sustainable Global Initiative (SUGI) Food-Water-Energy Nexus van JPI Urban Europe. De Nederlandse onderdelen hiervan maken deel uit van VerDuS SURF.
